Đó là yêu cầu của Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà khi cho ý kiến về quy định chuẩn nghèo đa chiều giai đoạn 2026 - 2030.
Chuẩn nghèo mới từ thu nhập đến khả năng chống chịu
Chiều 12/9, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà chủ trì cuộc họp trực tiếp kết hợp trực tuyến nghe Bộ Nông nghiệp và Môi trường báo cáo về Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững giai đoạn 2026 - 2035 và Dự thảo Nghị định quy định chuẩn nghèo đa chiều giai đoạn 2026 - 2030.
Tại đây, Phó Thủ tướng lưu ý, Dự thảo Nghị định quy định chuẩn nghèo đa chiều giai đoạn 2026 - 2030 cần vượt ra khỏi khung đánh giá truyền thống dựa trên thu nhập và dịch vụ xã hội cơ bản. Phó Thủ tướng nhấn mạnh yêu cầu bổ sung chỉ số khả năng thích ứng với thiên tai, bão lũ, coi đó là tiêu chí then chốt phản ánh sự bền vững của kết quả giảm nghèo. “Chỉ cần một cơn bão, một trận lũ lớn, nhiều hộ có thể rơi trở lại nghèo. Đây là yếu tố trực tiếp quyết định tính bền vững trong giảm nghèo”, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà phát biểu.
Lực lượng tham gia diễn tập vận chuyển vật tư xử lý tình huống phòng chống thiên tai. Ảnh: Trung Nguyên.
Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, việc ban hành chuẩn nghèo mới giai đoạn 2026 - 2030 sẽ giúp định hình lại hệ thống chính sách an sinh, bảo đảm nguồn lực tập trung đúng đối tượng, phù hợp với bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng khốc liệt.
Thiết lập vành đai an toàn
Thực tiễn năm 2024 - 2025 cho thấy, thiên tai tiếp tục gây ra nhiều thiệt hại lớn ở các vùng nông thôn, khiến nỗi lo tái nghèo ngày càng hiện hữu . Tại miền Trung, tháng 9/2024, bão số 3 đổ bộ đã gây mưa lớn, ngập lụt diện rộng ở Quảng Bình, Quảng Trị và Thừa Thiên - Huế (cũ) .
Theo Ban Chỉ huy Phòng chống thiên tai tỉnh Quảng Bình (cũ), hơn 3.500 ngôi nhà bị hư hỏng, hàng nghìn hecta lúa và hoa màu mất trắng, tổng thiệt hại ước tính trên 540 tỷ đồng. Đây là con số khiến nhiều hộ nghèo và cận nghèo khó có khả năng khôi phục sinh kế trong ngắn hạn.
Tại Đồng bằng sông Cửu Long, mùa khô 2024 - 2025 chứng kiến tình trạng xâm nhập mặn gay gắt. Có thời điểm độ mặn 4‰ xâm nhập sâu tới 50 km, làm gần 30.000 ha lúa và cây ăn trái bị ảnh hưởng. Nhiều hộ nông dân vừa thoát nghèo đã phải gánh chịu thiệt hại lớn, đối mặt nguy cơ tái nghèo.
Các trận lũ gây thiệt hại cho nông nghiệp nhiều dịa phương. Ảnh: Trung Nguyên.
Ở miền núi phía Bắc, đợt mưa lớn tháng 8/2024 gây lũ quét và sạt lở đất tại Lào Cai, Yên Bái (cũ). Hơn 1.000 hộ dân phải sơ tán khẩn cấp, nhiều công trình nông thôn mới vừa xây dựng bị hư hỏng nặng. Thiên tai không chỉ gây tổn thất kinh tế mà còn làm chậm tiến trình đạt chuẩn nông thôn mới tại nhiều xã miền núi. Những minh chứng này cho thấy, một biến cố thiên tai có thể nhanh chóng xóa sạch thành quả nhiều năm giảm nghèo. Do đó, tiêu chí thích ứng cần được xem là “vành đai an toàn” trong chuẩn nghèo đa chiều mới.
Xây dựng nông thôn mới “thế hệ mới”
Theo số liệu của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, đến hết quý II/2025, cả nước có hơn 6.000 xã đạt chuẩn nông thôn mới, chiếm trên 73%. Tuy nhiên, tỷ lệ hộ nghèo vẫn ở mức 2,93%, tương đương khoảng 750.000 hộ. Đáng chú ý, phần lớn hộ nghèo tập trung tại những vùng thường xuyên chịu ảnh hưởng của thiên tai và biến đổi khí hậu.
Để bảo đảm mục tiêu “thoát nghèo bền vững”, nông thôn mới giai đoạn tiếp theo cần định hình theo hướng mới: Hạ tầng đồng bộ gắn với phòng chống thiên tai, như hệ thống thủy lợi, công trình chống sạt lở, nhà tránh trú bão. Sinh kế thích ứng, chuyển đổi cơ cấu cây trồng phù hợp hạn mặn ở Đồng bằng sông Cửu Long, phát triển nông nghiệp sinh thái và hữu cơ tại miền núi. Cơ chế bảo hiểm rủi ro cho nông dân, giúp giảm thiểu thiệt hại kinh tế khi gặp thiên tai.
Việc bổ sung chỉ số thích ứng vào chuẩn nghèo đa chiều được coi là bước điều chỉnh chiến lược, vừa đảm bảo tính công bằng xã hội, vừa nâng cao sức chống chịu của cộng đồng nông thôn. Đây cũng là nền tảng để Chương trình nông thôn mới giai đoạn 2026 - 2035 thực sự trở thành “lá chắn” trước biến đổi khí hậu, hướng đến mục tiêu không ai bị bỏ lại phía sau.