Sự lãnh đạo, chỉ đạo quyết liệt từ sớm, từ xa của Đảng, Nhà nước, Chính phủ, sự vào cuộc đồng bộ của hệ thống chính trị, cộng đồng và các lực lượng quân đội, công an, xung kích cơ sở là yếu tố quyết định trong phòng chống thiên tai.
Hoàn thiện chính sách, pháp luật, nâng cao năng lực phòng chống thiên tai
Nhiệm kỳ 2020 - 2025, trong bối cảnh biến đổi khí hậu toàn cầu diễn biến ngày càng cực đoan, bất thường, công tác phòng ngừa, ứng phó và khắc phục hậu quả thiên tai ở Việt Nam đứng trước nhiều thách thức.
Trung bình mỗi năm, thiên tai đã làm 266 người chết và mất tích, gây thiệt hại kinh tế trên 32.606 tỷ đồng. Các loại hình thiên tai xảy ra trên khắp các vùng miền với 21/22 loại hình được ghi nhận (trừ sóng thần), nhiều trận vượt mốc lịch sử, đặc biệt là bão, lũ, lũ quét, sạt lở đất, ngập lụt. Bão Yagi năm 2024 là điển hình, gây tổn thất lớn về người, tài sản, cơ sở hạ tầng và môi trường sống.
Trước thực tiễn đó, Ban Bí thư đã ban hành Chỉ thị số 42-CT/TW, yêu cầu tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác phòng chống thiên tai. 5 năm qua, việc thực hiện Chỉ thị đã tạo bước chuyển biến toàn diện từ nhận thức đến hành động của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội, góp phần giảm thiểu thiệt hại, ổn định sản xuất và đời sống nhân dân. Tư duy chỉ đạo, điều hành chuyển từ bị động ứng phó sang chủ động phòng ngừa, thích ứng; thực hiện quyết liệt từ sớm, từ xa, bám sát thực tiễn.
Hệ thống pháp luật, cơ chế, chính sách được bổ sung, hoàn thiện, tạo hành lang pháp lý phục vụ quản lý và chỉ đạo điều hành từ Trung ương đến địa phương. Năng lực dự báo, cảnh báo được nâng cao, đặc biệt dự báo bão tiệm cận trình độ các nước tiên tiến trong khu vực. Nguồn lực được huy động đa dạng, sử dụng hiệu quả, kịp thời, góp phần nâng cao khả năng chống chịu của hạ tầng, phục hồi sản xuất, minh chứng rõ qua ứng phó bão Yagi và mưa lũ lịch sử năm 2024.
Bộ máy quản lý nhà nước, điều phối liên ngành được kiện toàn theo hướng tập trung, thống nhất; nghiên cứu khoa học, ứng dụng công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số đạt nhiều kết quả quan trọng, nâng cao năng lực phòng ngừa, ứng phó và phục hồi sau thiên tai. Hợp tác quốc tế được mở rộng, vị thế Việt Nam trên trường quốc tế được nâng cao. Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội và nhân dân trong và ngoài nước chung tay hỗ trợ đồng bào vùng thiên tai, thể hiện tinh thần đoàn kết, tương thân tương ái.
Tuy vậy, vẫn còn những tồn tại: công tác tuyên truyền ở một số nơi còn hình thức, chưa rõ trách nhiệm; pháp luật, cơ chế, chính sách chưa đồng bộ; dự báo, cảnh báo còn khoảng cách với diễn biến thực tế, nhất là với gió, mưa, lũ quét, sạt lở đất; huy động nguồn lực xã hội chưa đáp ứng yêu cầu; khắc phục hậu quả ở nhiều nơi còn chậm, chưa dứt điểm; mức hỗ trợ nhà ở thấp (30 triệu đồng/hộ theo Nghị định 20/2021/NĐ-CP so với chi phí 150–250 triệu đồng/căn đạt chuẩn). Bộ máy và nhân lực ở cơ sở còn hạn chế, thiếu thiết bị, công cụ hỗ trợ; dữ liệu cảnh báo an toàn công trình đập, hồ chứa chưa đồng bộ, chưa kết nối thời gian thực; ứng dụng khoa học công nghệ chưa rộng rãi, nghiên cứu còn manh mún, thiếu tính liên ngành; vai trò của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội tại một số địa phương chưa phát huy đầy đủ.
Hình ảnh tan hoang sau khi lũ dữ đi qua ở miền Tây Nghệ An. Ảnh: Phạm Tuân.Huy động sức mạnh tổng hợp để tăng sức chống chịu trước thiên tai
Từ thực tiễn, ngành rút ra bài học: sự lãnh đạo, chỉ đạo quyết liệt từ sớm, từ xa của Đảng, Nhà nước, Chính phủ, sự vào cuộc đồng bộ của hệ thống chính trị, cộng đồng và các lực lượng quân đội, công an, xung kích cơ sở là yếu tố quyết định; cơ chế, chính sách, pháp luật cần đơn giản, rõ ràng, dễ áp dụng; phương châm “4 tại chỗ” phải linh hoạt, phù hợp từng địa phương; huy động sức mạnh tổng hợp để khắc phục hậu quả theo hướng “xây dựng lại tốt hơn”; coi khoa học công nghệ là nền tảng, đầu tư có trọng tâm, trọng điểm cho công tác cảnh báo, giám sát và đào tạo nguồn nhân lực.
Bước vào nhiệm kỳ 2025 - 2030, Đảng bộ Cục Quản lý đê điều và Phòng, chống thiên tai xác định tiếp tục đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao nhận thức và kỹ năng ứng phó của cán bộ, đảng viên, nhân dân; hoàn thiện pháp luật, cơ chế, chính sách phòng chống thiên tai phù hợp mô hình chính quyền hai cấp; nâng cao năng lực dự báo, cảnh báo, giám sát; huy động đa dạng, sử dụng hiệu quả nguồn lực; củng cố lực lượng, nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước; tạo đột phá trong khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số; mở rộng hợp tác quốc tế; phát huy vai trò Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội trong hỗ trợ nhân dân. Với quyết tâm chính trị cao, sự lãnh đạo chặt chẽ của Đảng và sự đồng thuận của nhân dân, công tác phòng chống thiên tai sẽ tiếp tục đạt được những kết quả toàn diện, góp phần bảo vệ an toàn tính mạng, tài sản của nhân dân, bảo đảm phát triển bền vững đất nước trong bối cảnh thiên tai ngày càng khốc liệt.