Doanh nghiệp Việt Nam tham gia thị trường các-bon quốc tế: Cơ hội từ điện khí hóa giao thông

Hiểu đúng về Điều 6 Thỏa thuận Paris

Theo Điều 6 Thỏa thuận Paris, các quốc gia được phép trao đổi kết quả giảm phát thải khí nhà kính (ITMO – Internationally Transferred Mitigation Outcomes) để thực hiện mục tiêu NDC (Đóng góp do quốc gia tự quyết định). Cơ chế này tạo ra một thị trường các-bon quốc tế minh bạch, có kiểm chứng, mở rộng nguồn lực tài chính cho quá trình chuyển đổi xanh.

Trên thế giới, đã có 97 thỏa thuận song phương về tín chỉ các-bon được ký kết, với sự tham gia của 59 quốc gia. Báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Môi trường dẫn chứng: Thụy Sĩ – Thái Lan: triển khai dự án xe buýt điện, chuyển nhượng tín chỉ quốc tế. Thụy Sĩ – Ghana: hợp tác trong lĩnh vực nông nghiệp xanh. Nhật Bản: vận hành cơ chế JCM với 28 quốc gia, trong đó có nhiều dự án năng lượng và giao thông.

Đây là những ví dụ sinh động chứng minh cơ chế Điều 6 không còn nằm trên giấy, mà đã và đang vận hành, tạo nguồn tài chính hàng tỷ USD cho các nước đang phát triển.

Vai trò của Việt Nam và mục tiêu Net Zero 2050

Báo cáo nhấn mạnh: Việt Nam đã cam kết mạnh mẽ tại COP26 và NDC 2022 về mục tiêu Net Zero vào năm 2050, đồng thời giảm 15,8% phát thải không điều kiện (146,3 triệu tấn CO₂tđ) và 43,5% phát thải có điều kiện (403,7 triệu tấn CO₂tđ) vào năm 2030.

Trong cơ cấu các ngành phát thải, giao thông vận tải được xác định là lĩnh vực trọng tâm, chiếm tới 25% tiềm năng giảm phát thải từ điện khí hóa. Các biện pháp ô tô điện (E24), xe máy điện (E25), xe buýt điện (E26) có tổng tiềm năng giảm 11,42 triệu tấn CO₂tđ giai đoạn 2021–2030.

Đây là con số ấn tượng, vừa khẳng định tính cấp thiết của điện khí hóa giao thông, vừa mở ra cơ hội hình thành nguồn tín chỉ các-bon có giá trị giao dịch quốc tế.

Cơ hội cho doanh nghiệp Việt Nam

Báo cáo khẳng định, doanh nghiệp chính là lực lượng tiên phong. Vingroup (VinFast) đã kiến nghị Chính phủ cho phép thí điểm bán tín chỉ các-bon từ toàn bộ hệ sinh thái xe điện (ô tô, xe máy, xe buýt điện). Bộ Nông nghiệp và Môi trường đánh giá cao đề xuất này, coi đây là mô hình tiêu biểu để mở đường cho các doanh nghiệp Việt Nam tham gia thị trường carbon toàn cầu.

Ngoài Vingroup, các doanh nghiệp khác cũng có thể: Tham gia dự án tạo tín chỉ theo danh mục hợp tác song phương mà Việt Nam đang đàm phán với Singapore, Hàn Quốc, Nhật Bản. Hưởng lợi từ cơ chế MRV điện tử (đo đạc – báo cáo – thẩm định) minh bạch do Bộ đề xuất xây dựng. Gia tăng doanh thu từ bán tín chỉ, nâng cao uy tín quốc tế và mở rộng cơ hội hợp tác công nghệ xanh.

Nguyên tắc cần lưu ý

Tuy nhiên, việc tham gia thị trường quốc tế cũng đặt ra yêu cầu khắt khe. Báo cáo của Bộ nhấn mạnh 3 nguyên tắc:

Bán tín chỉ quốc tế phải khấu trừ trong NDC: tức là lượng phát thải chuyển nhượng ra nước ngoài sẽ không được tính vào thành tích giảm phát thải của Việt Nam. Đây là yếu tố cần cân đối để không ảnh hưởng mục tiêu quốc gia.

Doanh nghiệp phải lấy ý kiến bộ quản lý chuyên ngành: bảo đảm dự án tín chỉ phù hợp quy hoạch, chính sách và cam kết quốc tế.

Minh bạch – chính xác – có kiểm chứng: kết quả giảm phát thải phải được đo đạc, báo cáo, thẩm định (MRV) theo chuẩn quốc tế.

Định hướng chính sách

Để tạo hành lang pháp lý, Bộ Nông nghiệp và Môi trường kiến nghị Chính phủ: Ban hành Nghị định về tín chỉ các-bon quốc tế (theo Điều 6 Thỏa thuận Paris). Thiết lập hệ thống MRV điện tử quốc gia cho mọi dự án giảm phát thải. Xây dựng cơ chế thuế – phí đối với giao dịch tín chỉ, bảo đảm lợi ích hài hòa giữa Nhà nước – doanh nghiệp – người dân. Đàm phán hiệp định song phương để mở rộng thị trường, ưu tiên các nước có nhu cầu tín chỉ cao như Nhật Bản, Singapore, Thụy Sĩ.