Việc sử dụng thuốc lá khiến Việt Nam thiệt hại hơn 108.000 tỷ đồng mỗi năm, tương đương 1,14% GDP. Tổng thiệt hại kinh tế này cao gấp 5 lần số thu ngân sách từ thuế thuốc lá.
Đây là những con số lo ngại của các đại biểu tại tọa đàm trực tuyến “Tăng thuế thuốc lá - Lợi ích kép cho ngân sách và sức khỏe” do Báo Dân trí tổ chức sáng 5/6.
Trong bối cảnh đó, Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) dự kiến sẽ được Quốc hội thảo luận tại kỳ họp thứ 9. Trong đó, Bộ Tài chính đưa ra hai phương án điều chỉnh thuế tiêu thụ đặc biệt với thuốc lá điếu và đề xuất áp dụng theo phương án 1 (phương án thấp hơn) với lộ trình tăng thuế bắt đầu từ năm 2027 với mức tăng tối thiểu 2.000 đồng/bao và đến năm 2031 đạt mức 10.000 đồng/bao, song song với việc duy trì thuế theo tỷ lệ.
Theo các chuyên gia, việc tăng thuế chậm trễ có thể khiến tỷ lệ người mới bắt đầu hút thuốc tăng nhanh, gây tác hại lớn đến kinh tế và xã hội. Nếu nhanh chóng tăng mức thuế thuốc lá sẽ mang lại lợi ích kép, không chỉ tăng nguồn thu cho ngân sách mà còn giảm 2,5 triệu người hút thuốc.
Thục tế, tỷ lệ hút thuốc lá ở nam giới trưởng thành nước ta vẫn rất cao, trên 41%. Với hơn 15 triệu người hút thuốc, Việt Nam nằm trong nhóm quốc gia có số người sử dụng thuốc lá cao nhất thế giới. Mỗi năm, hơn 100.000 người Việt tử vong vì các bệnh liên quan đến thuốc lá, trong đó gần 19.000 trường hợp chết do phơi nhiễm khói thuốc thụ động.
Đáng lo ngại, thuốc lá ngày càng tiếp cận dễ dàng với giới trẻ, phần lớn do giá quá rẻ và chính sách thuế hiện hành chưa đủ sức răn đe. Chỉ trong một năm, từ 2022 đến 2023, tổng sản lượng sản xuất thuốc lá tại Việt Nam đã tăng hơn 10%.
Theo ước tính, việc sử dụng thuốc lá khiến Việt Nam thiệt hại hơn 108.000 tỷ đồng mỗi năm, tương đương 1,14% GDP. Tổng thiệt hại kinh tế này cao gấp 5 lần số thu ngân sách từ thuế thuốc lá. Điều đó cho thấy khi thuế suất còn thấp, ngân sách nhà nước không thu được nhiều trong khi xã hội phải gánh hậu quả tài chính nặng nề.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Ngân hàng Thế giới, chính sách giá và thuế là công cụ hữu hiệu nhất để giảm tiêu thụ thuốc lá, chiếm đến 50% hiệu quả trong việc kéo giảm tỷ lệ hút, nhất là ở thanh thiếu niên. Tuy vậy, thuế tiêu thụ đặc biệt với thuốc lá tại Việt Nam hiện vẫn ở mức thấp.