Trạm thủy văn Sơn Tây trên 100 năm cống hiến dữ liệu khí hậu toàn cầu

Ngày 30/9, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã tổ chức Lễ gắn biển công nhận trạm thủy văn hoạt động trên 100 năm cho Trạm thủy văn Sơn Tây (thành phố Hà Nội). Đây tiếp tục là một dấu mốc ghi nhận sự đóng góp của ngành Khí tượng Thủy văn Việt Nam cho chuỗi số liệu quan trắc dài hạn toàn cầu, phục vụ công tác phòng chống thiên tai cũng như ứng phó biến đổi khí hậu.

Chứng nhân bền bỉ qua nhiều thế hệ cán bộ

Trạm thủy văn Sơn Tây được thành lập từ năm 1902, tại vị trí chiến lược trên sông Hồng - dòng sông mẹ của đồng bằng Bắc Bộ. Qua hơn 100 năm qua, trạm đã kiên trì quan trắc, ghi chép và cung cấp số liệu thủy văn đều đặn, góp phần đảm bảo an ninh cho vùng hạ du, trong đó có Thủ đô Hà Nội.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Lê Công Thành chia sẻ: Trong suốt quá trình xây dựng và phát triển hơn một thế kỷ qua, từ những ngày đầu với điều kiện hết sức khó khăn, các thế hệ cán bộ, quan trắc viên Trạm thủy văn Sơn Tây luôn bền bỉ, thầm lặng cống hiến "đo từng hạt mưa, đếm từng con nước" để tạo nên chuỗi số liệu khí tượng, thủy văn quý giá, có ý nghĩa quan trọng trong hệ thống dữ liệu quan trắc của Việt Nam. Những số liệu đó là minh chứng lịch sử, khẳng định cho sự kiên định và tinh thần trách nhiệm cao cả của những "người gác sông". Nhờ đó, số liệu từ Trạm đã góp phần phục vụ cho công tác cảnh báo, dự báo lũ lụt, phòng chống thiên tai khu vực đồng bằng Bắc Bộ, và cũng đóng góp tích cực cho nghiên cứu khoa học, phát triển kinh tế - xã hội và hợp tác quốc tế trong lĩnh vực khí tượng thủy văn.

Thứ trưởng biểu dương các thế hệ cán bộ, người lao động, viên chức, người lao động của Trạm thủy văn Sơn Tây nói riêng, Đài Khí tượng Thủy văn Bắc Bộ và Cục Khí tượng Thủy văn nói chung đã nỗ lực, cống hiến để góp phần xây dựng và củng cố truyền thống vẻ vang của ngành. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng phức tạp, bất thường, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã chỉ đạo ngành Khí tượng Thủy văn cần phải chuyển đổi số mạnh mẽ, hiện đại hóa mạng lưới quan trắc và nâng cao năng lực dự báo, cảnh báo thiên tai.

Với nền tảng dữ liệu lịch sử quý báu, cùng với sự đổi mới, hiện đại hóa, Thứ trưởng đề nghị Trạm thủy văn Sơn Tây sẽ tiếp tục phát huy vai trò tiên phong áp dụng công nghệ mới, truyền dữ liệu trực tuyến. Đây cũng là cơ hội để Việt Nam khẳng định cam kết quốc tế, chia sẻ dữ liệu và kinh nghiệm với Tổ chức Khí tượng thế giới.

Đại diện WMO, ông Yonqing Chen, Văn phòng Khí tượng khu vực châu Á và tây nam Thái Bình Dương cho biết: Chuỗi số liệu quan trắc dài hạn, chất lượng cao của các trạm quan trắc như Trạm thủy văn Sơn Tây là căn cứ để xác minh, đánh giá toàn diện xu hướng đáng lo ngại của biến đổi khí hậu toàn cầu. Điển hình, sự gia tăng các hiện tượng thời tiết cực đoan như mưa lớn, lũ quét, nắng nóng gay gắt cả về tần suất và cường độ chính là bằng chứng rõ ràng nhất.

Những bộ số liệu dài và tin cậy góp phần thiết lập "nền tảng" của khoa học khí hậu. Chúng giúp các nhà khoa học hiệu chỉnh và cải thiện mô hình khí hậu, theo dõi chính xác sự thay đổi của các hiện tượng thời tiết cực đoan, cũng như đánh giá rủi ro khí hậu đối với cộng đồng và hệ sinh thái. Quan trọng hơn, số liệu quan trắc dài hạn còn là nguồn đầu vào cốt lõi cho các ấn phẩm hàng đầu của WMO - bao gồm Báo cáo toàn cầu về tình trạng khí hậu và Báo cáo khí hậu khu vực châu Á. Những báo cáo này cung cấp cho các nhà hoạch định chính sách thông tin khoa học, đáng tin cậy để xây dựng chiến lược thích ứng và giảm nhẹ biến đổi khí hậu, qua đó, bảo vệ tính mạng và sinh kế của người dân.

“Đối với WMO, việc công nhận các trạm quan trắc trăm năm không chỉ là sự tri ân dành cho những nỗ lực bền bỉ của các cán bộ Trạm thủy văn Sơn Tây, mà còn thể hiện cam kết của chúng tôi trong việc thúc đẩy, khuyến khích, và nhân rộng các mô hình quan trắc kiểu mẫu và chia sẻ kinh nghiệm trên phạm vi toàn cầu. Các trạm như Sơn Tây đã kiên cường vượt qua thử thách của thời gian, vượt qua chiến tranh, thiên tai đến các biến động xã hội, nhưng chưa bao giờ gián đoạn sứ mệnh thu thập dữ liệu. Chính tinh thần kiên định ấy là điều WMO mong muốn lan tỏa, bởi điều này đóng vai trò then chốt trong việc ứng phó với khủng hoảng khí hậu toàn cầu”, ông Yonqing Chen nhấn mạnh.

Làm chủ kỹ thuật mới, nâng cao hiệu quả quan trắc

Là một mắt xích trong mạng lưới trạm khí tượng thủy văn quốc gia, Trạm thủy văn Sơn Tây thực hiện chức năng quan trắc thủy văn và môi trường, tham gia cung cấp các dịch vụ khí tượng thủy văn theo phân cấp và yêu cầu thực tiễn. Trong bối cảnh ngành Khí tượng Thủy văn đang đẩy mạnh chuyển đổi số, Trạm thủy văn Sơn Tây cũng không ngừng đổi mới để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của thực tiễn. Từ phương thức quan trắc thủ công, trạm đã từng bước hiện đại hóa với hệ thống quan trắc tự động, kết nối dữ liệu trực tuyến, truyền phát thông tin nhanh chóng và chính xác theo thời gian thực.

Ông Nguyễn Siêu Hậu, Trạm trưởng Trạm thủy văn Sơn Tây chia sẻ: Trải qua hành trình dài, Trạm thủy văn Sơn Tây đã không ngừng đổi mới. Từ cuốn sổ tay với những nét chữ đôi chỗ còn run rẩy trong giá rét, nhòe mực trong mưa gió, nay trạm đã có hệ thống thiết bị tự động, truyền số liệu trực tuyến, camera quan sát hiện đại. Việc áp dụng công nghệ số giúp nâng cao hiệu quả quản lý, giảm thiểu áp lực cho cán bộ quan trắc, đồng thời mở ra khả năng tích hợp dữ liệu phục vụ nghiên cứu khoa học, dự báo thiên tai và ứng phó biến đổi khí hậu.

“Trong bất kì thời điểm nào tinh thần và tôn chỉ của những người làm nghề quan trắc vẫn luôn được giữ gìn và nâng cao, đó là sự quyết tâm, luôn nỗ lực học hỏi, làm chủ kỹ thuật mới”, Trạm trưởng Nguyễn Siêu Hậu nhấn mạnh.

Quan trọng hơn cả, đó là mỗi dòng số liệu từ trạm đều mang ý nghĩa trách nhiệm lớn lao trước nhân dân và Tổ quốc, góp phần thiết thực trong công tác dự báo, cảnh báo thiên tai khí tượng thủy văn, ứng phó biến đổi khí hậu và phát triển bên vững.