Phân quyền quản lý chất lượng nông sản theo chuỗi rủi ro

Khác với cách quản lý riêng lẻ từng lĩnh vực trước đây, văn bản mới cấu trúc lại toàn bộ hệ thống quản lý theo chuỗi sản phẩm, từ vật tư đầu vào đến nông sản đầu ra, đồng thời phân quyền rõ ràng giữa các cấp cơ quan thuộc ngành nông nghiệp.

Trên cơ sở nguyên tắc “phân quyền gắn với kiểm soát rủi ro”, Thông tư thiết kế lại trách nhiệm từng cấp quản lý trong hệ thống ngành dọc. Bộ Nông nghiệp và Môi trường giữ vai trò ban hành tiêu chuẩn, xây dựng quy chuẩn kỹ thuật và giám sát các vụ việc có tính chất liên vùng, liên ngành hoặc vượt thẩm quyền địa phương. Sở Nông nghiệp và Môi trường các tỉnh, thành phố được trao quyền kiểm tra, xử lý vi phạm và thực hiện lấy mẫu giám sát tại các cơ sở sản xuất, kinh doanh vật tư nông nghiệp và chuỗi tiêu thụ nông sản trên địa bàn.

Điểm đáng chú ý là Thông tư gắn kết giữa vật tư đầu vào và an toàn thực phẩm đầu ra, đảm bảo không chia cắt hai mảng từng được quản lý rời rạc. Ví dụ, trong lĩnh vực trồng trọt, việc kiểm soát chất lượng phân bón, giống cây trồng được thiết kế liên thông với giám sát dư lượng thuốc bảo vệ thực vật trong rau củ. Tương tự, trong chăn nuôi và thủy sản, khâu quản lý thức ăn, thuốc thú y, chất xử lý môi trường đều kết nối với kiểm tra kháng sinh, hóa chất tồn dư trên sản phẩm tiêu dùng cuối cùng.

Thông tư cũng đặc biệt chú trọng đến tính liên ngành. Quản lý chất lượng không còn thuộc riêng một đơn vị, mà được điều phối giữa các Cục chuyên ngành như Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, Chăn nuôi và Thú y, Quản lý chất lượng nông lâm sản và thủy sản. Trách nhiệm phân tách rõ: mỗi Cục chịu trách nhiệm đầu mối về từng nhóm sản phẩm, từ khâu sản xuất, lưu thông, kiểm tra chất lượng đến xử lý khi phát hiện sai phạm.

Ngoài ra, văn bản còn quy định cụ thể việc phối hợp liên thông giữa các lực lượng như thanh tra chuyên ngành, quản lý thị trường, công an kinh tế và chính quyền địa phương trong xử lý các vi phạm chất lượng. Việc xác minh nguồn gốc sản phẩm, thu hồi hàng kém chất lượng, kiểm tra đột xuất đều được chuẩn hóa về quy trình, đảm bảo đồng bộ giữa các tỉnh, tránh tình trạng mỗi nơi làm một kiểu như trước.

Một nội dung mới khác là cơ chế giám sát chủ động bằng test nhanh và công cụ hỗ trợ kỹ thuật, không chỉ phụ thuộc vào lấy mẫu định kỳ hay kế hoạch kiểm tra. Thông tư khuyến khích Sở Nông nghiệp và Môi trường các địa phương xây dựng hệ thống giám sát nguy cơ dư lượng, đặc biệt tại các chợ đầu mối, vùng sản xuất tập trung và các chuỗi cung ứng lớn.

Thông tư số 17 được xem là bước điều chỉnh cấu trúc tư duy quản lý chất lượng ngành nông nghiệp, từ tiếp cận quản lý hành chính sang quản lý theo chuỗi giá trị và rủi ro. Việc trao quyền thực chất cho địa phương, đồng thời giữ vai trò điều phối và hỗ trợ kỹ thuật của Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ giúp hệ thống quản lý chất lượng nông sản trở nên hiệu quả hơn, minh bạch hơn và phù hợp với bối cảnh thị trường quốc tế ngày càng khắt khe.