Ngày 22/7, Bộ Nông nghiệp và Môi trường Việt Nam phối hợp với Bộ Môi trường Nhật Bản tổ chức Diễn đàn "Thúc đẩy doanh nghiệp tham gia Cơ chế tín chỉ chung (JCM) hướng tới sẵn sàng tham gia thị trường carbon tại Việt Nam".
Diễn đàn công - tư giới thiệu các quy định hiện hành của Việt Nam về thiết lập sàn giao dịch carbon, nguyên tắc và kinh nghiệm xây dựng phương pháp tạo tín chỉ carbon từ cơ chế JCM trong các lĩnh vực tiềm năng, cũng như báo cáo về tình hình triển khai các dự án trong khuôn khổ hợp tác giữa Việt Nam - Nhật Bản.
Tăng cường hợp tác song phương, chuyển đổi công nghệ phát thải thấp
Cơ chế tín chỉ chung (JCM) là sáng kiến của Chính phủ Nhật Bản, thúc đẩy hợp tác song phương với các quốc gia đang phát triển nhằm thúc đẩy đầu tư, phát triển công nghệ, sản phẩm, dịch vụ và cơ sở hạ tầng phát thải carbon thấp tại Việt Nam trên cơ sở hỗ trợ về tài chính và công nghệ từ Chính phủ Nhật Bản. Trong giai đoạn 2013-2020, Chính phủ Nhật Bản triển khai hợp tác Cơ chế JCM với 17 quốc gia, hiện nay đã lên đến 30 quốc gia, đã có trên 256 dự án đã và đang tham gia Cơ chế, có 106 phương pháp luận tạo tín chỉ carbon.
Ông Tăng Thế Cường, Cục trưởng Cục Biến đổi khí hậu phát biểu tại Diễn đànCơ chế JCM được ký kết và triển khai tại Việt Nam từ năm 2013 và tiếp tục được gia hạn cho giai đoạn 2021 - 2030, thể hiện kỳ vọng thúc đẩy hợp tác giữa hai nước hướng tới đạt được cam kết giảm phát thải khí nhà kính của quốc gia theo Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC).
Theo ông Tăng Thế Cường, Cục trưởng Cục Biến đổi khí hậu, thời gian qua, triển khai Cơ chế JCM tại Việt Nam, Ủy ban Hỗn hợp hai nước đã phê duyệt 15 phương pháp luận, đăng ký 14 dự án, chủ yếu tập trung vào các dự án tiết kiệm năng lượng, sử dụng năng lượng hiệu quả. Đến nay, 35.000 tín chỉ carbon đã được cấp, với tổng mức cam kết hỗ trợ tài chính từ Chính phủ Nhật Bản khoảng 35 triệu USD.
Ngày 24/1/2025, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Đề án Thành lập và phát triển thị trường carbon tại Việt Nam (tại Quyết định số 232/QĐ-TTg). Ngày 9/6/2025, Chính phủ Việt Nam ban hành Nghị định số 119/2025/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 06/2022/NĐ-CP của Chính phủ quy định giảm phát thải khí nhà kính và bảo vệ tầng ô-dôn. Đó là những quy định pháp lý quan trọng thúc đẩy giảm phát thải khí nhà kính, phát triển thị trường carbon tại Việt Nam.
Theo đó, tín chỉ carbon từ các dự án JCM sẽ được trao đổi trên sàn giao dịch carbon tại Việt Nam. Đây là cơ hội để các tổ chức, doanh nghiệp chủ động hơn trong đầu tư vào các hoạt động giảm phát thải và tận dụng hiệu quả các cơ chế tài chính carbon mới.
Bên cạnh đó, một nghị định quan trọng khác liên quan đến giám sát, xác minh và giao dịch tín chỉ carbon do Bộ Tài chính chủ trì, phối hợp cùng Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ được trình Chính phủ xem xét. Văn bản này, khi được ban hành, sẽ là nền tảng pháp lý quan trọng để thị trường carbon Việt Nam chính thức vận hành vào cuối năm 2025.
"Trong giai đoạn năm 2021-2030 của hợp tác JCM, Việt Nam sẽ cần thực hiện nghĩa vụ giảm phát thải khí nhà kính theo Đóng góp quốc gia tự quyết định (NDC). Do đó, cơ chế không chỉ mang ý nghĩa hợp tác song phương, mà còn là công cụ hỗ trợ Việt Nam thực hiện các mục tiêu quốc gia về khí hậu một cách hiệu quả và minh bạch", theo lãnh đạo Cục Biến đổi khí hậu.
Đại sứ Nhật Bản tại Việt Nam Ito Naoki phát biểu tại Diễn đànMở rộng các lĩnh vực hợp tác tạo tín chỉ
Ông Tăng Thế Cường cho biết: Ngoài các dự án đã đăng ký, Chính phủ Nhật Bản đang tiếp tục hỗ trợ tài chính cho các doanh nghiệp xây dựng và triển khai dự án để đăng ký theo Cơ chế JCM. Các dự án này tập trung vào các lĩnh vực có tiềm năng giảm phát thải lớn của Việt Nam như sản xuất nông nghiệp, chăn nuôi, năng lượng. Hai bên sẽ xem xét mở rộng phạm vi đầu tư sang các dự án giảm phát thải khí nhà kính khó hơn, phức tạp hơn, cần đầu tư tài chính, kỹ thuật và công nghệ cao như các dự án về thu giữ, sử dụng và lưu trữ carbon (CCS/CCUS), điện gió…
Theo Đại sứ Nhật Bản tại Việt Nam Ito Naoki, trong bối cảnh cả Việt Nam và Nhật Bản đều đặt mục tiêu đạt Net-Zero vào năm 2050, Ủy ban JCM hỗn hợp Nhật Bản - Việt Nam đã có cuộc họp vào tháng 10/2024. Nhờ những nỗ lực lớn của Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Lê Công Thành, 9 gói tín dụng đã được thông qua. Phía Nhật Bản đang chuẩn bị các chương trình hợp tác sâu sắc hơn nữa với Chính phủ Việt Nam. Sau khi quy định quản lý cơ chế JCM được ban hành, Nhật Bản có thể tái khởi động thủ tục đăng ký và cấp vốn tín dụng cho các cá nhân và doanh nghiệp.
Quang cảnh diễn đànĐể hỗ trợ quá trình này, từ tháng 4/2025, Chính phủ Nhật Bản đã thành lập một cơ quan mới có tên JCM Agency (JCMA). Toàn bộ quy trình từ xây dựng dự án đến cấp tín chỉ carbon sẽ được đơn giản hóa các bước thủ tục cho các nước đối tác, trong đó có Việt Nam.
Ông Iio Satoru, Cục trưởng Cơ quan Môi trường Toàn cầu (Bộ Môi trường Nhật Bản), cho biết: “Chính phủ Nhật Bản đang phối hợp chặt chẽ với Việt Nam trong việc giảm phát thải khí nhà kính thông qua JCM. Tín chỉ carbon tạo ra từ các dự án này không chỉ góp phần giảm chi phí năng lượng xanh mà còn tăng giá trị kinh tế cho chuỗi cung ứng tại Việt Nam".
Theo ông Satoru, để mở rộng quy mô các dự án JCM, cần đảm bảo hai yếu tố chính. Thứ nhất là xây dựng khung pháp lý và quy trình triển khai tại Việt Nam, bên cạnh hoàn thiện cơ chế hợp tác song phương. Ngoài ra, các quy định, hướng dẫn của JCM cũng cần được điều chỉnh phù hợp với Điều 6 của Thỏa thuận Paris.
Điều quan trọng khác là thúc đẩy dòng vốn đầu tư vào 4 lĩnh vực tiềm năng như nông nghiệp, lâm nghiệp, chuyển đổi năng lượng và công nghệ thu hồi và lưu trữ carbon, mà các doanh nghiệp Nhật Bản đã thành công triển khai tại Việt Nam.