Sáng 1/6, tại Lễ mít tinh hưởng ứng Ngày Môi trường thế giới và Tháng hành động vì môi trường 2025, ông Văn Ngọc Thịnh, Giám đốc Quốc gia WWF Việt Nam không bắt đầu bằng lời kêu gọi, mà bằng một con số: Hơn 11 triệu tấn nhựa đổ xuống đại dương mỗi năm.
Ông Văn Ngọc Thịnh phát biểu tại buổi Lễ mít tinh hưởng ứng Ngày Môi trường Thế giới năm 2025. Ảnh: Tùng Đinh.
Trên mảnh đất Hạ Long, địa phương đang đối diện trực tiếp với vấn nạn ô nhiễm biển, ông Thịnh cho rằng, rác thải nhựa không còn là cảnh báo tương lai, mà là một thực trạng hàng ngày, âm thầm phá hủy toàn bộ chuỗi sinh thái biển. Nó không chỉ là rác, mà còn là điểm khởi đầu cho chuỗi tác động: mất đa dạng sinh học, đứt gãy sinh kế và chi phí khắc phục tăng cao.
Với đường bờ biển dài hơn 3.200 km và tỷ trọng lớn từ kinh tế biển, Việt Nam khó có thể đứng ngoài chuỗi tác động này. Một khi bị rác nhựa tấn công, hệ sinh thái biển sẽ chịu tổn thất khôn lường.
Tuy nhiên, ông Thịnh không kêu gọi thay đổi vĩ mô mà bắt đầu từ cấp độ cá nhân, những hành động nhỏ và khả thi như từ chối đồ nhựa dùng một lần, thay thế bằng vật dụng bền vững. Câu chuyện chiếc túi nylon dùng vài phút nhưng tồn tại hàng trăm năm không còn mới, nhưng vẫn chưa có lời giải phổ quát bởi hành vi chưa thay đổi.
Ở cấp hệ thống, ông nhấn mạnh tới việc phân loại rác tại nguồn, điều đã được luật hóa nhưng chưa vận hành hiệu quả. Theo vị chuyên gia về môi trường, rác vẫn trộn lẫn, tái chế không hiệu quả, các mô hình giảm nhựa, chống ô nhiễm nhựa tại địa phương còn mang tính thử nghiệm. Trên cơ sở đó, WWF Việt Nam hiện triển khai một số dự án tại Côn Đảo, Phú Quốc, với điều kiện tiên quyết là chính quyền địa phương phải vào cuộc từ đầu.
Một trọng tâm khác trong bài phát biểu là vai trò của giáo dục và truyền thông. Ông không cổ súy cho tuyên truyền một chiều, mà đề xuất thiết kế thông tin theo cách giúp cộng đồng nhận diện được lợi ích kinh tế gắn với hành vi thân thiện với môi trường.
Thay vì chỉ cảnh báo, thông điệp cần gắn với lợi ích trực tiếp. Chẳng hạn, khi ngư dân nhận thấy rác nhựa làm giảm lượng khách du lịch hoặc tăng chi phí thu gom, họ sẽ tự điều chỉnh cách xử lý rác trên tàu.
Về dài hạn, ông đánh giá cao những nỗ lực thể chế như Luật Bảo vệ môi trường, cơ chế thúc đẩy kinh tế tuần hoàn. Tuy nhiên, ông lưu ý rằng các giải pháp pháp lý chỉ thực sự hiệu quả nếu đi kèm dữ liệu đầy đủ và có hành lang thử nghiệm rõ ràng cho các mô hình tái chế, tái sử dụng.
Đối với doanh nghiệp, chỉ dừng lại ở trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR) là chưa đủ, họ cần thêm chính sách hỗ trợ cụ thể để có động lực mạnh mẽ hơn trong việc chống ô nhiễm nhựa.
Kết thúc phát biểu, ông Thịnh nhấn mạnh: “Mỗi hành động nhỏ có thể trở thành phần tử trong giải pháp hệ thống.” Theo ông, chỉ khi hành vi cá nhân kết nối được với chính sách, thị trường và mô hình quản lý chất thải, cuộc chiến với rác nhựa mới có thể chuyển từ thụ động đối phó sang chủ động kiến tạo.