Bộ Công Thương nêu 5 giải pháp thúc đẩy xuất khẩu, ổn định thị trường gạo

Chiều 10/9, Bộ Công Thương tổ chức Hội nghị thúc đẩy sản xuất, xuất khẩu và ổn định thị trường gạo.

Tham dự hội nghị có đại diện các Bộ, ngành: Văn phòng Chính phủ, Nông nghiệp và Môi trường, Tài chính, Ngoại giao, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam… Đại diện các đơn vị chức năng thuộc Bộ Công Thương. Về phía doanh nghiệp có đại diện Hiệp hội Lương thực Việt Nam cùng khoảng 20 thương nhân xuất khẩu gạo có kim ngạch cao.

Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nhấn mạnh, gạo không chỉ là mặt hàng thiết yếu mà còn mang ý nghĩa chiến lược, đặc biệt với những quốc gia không tự chủ sản xuất hoặc gặp bất ổn chính trị - xã hội, gạo được coi là yếu tố bảo đảm an ninh quốc gia.

Với Việt Nam, trước 1986, gạo là nền tảng an ninh kinh tế, chính trị. Đến nay, xuất khẩu gạo đạt hàng chục triệu tấn mỗi năm, mang về hàng tỷ USD, tạo sinh kế cho hàng triệu nông dân và khẳng định vị thế Việt Nam trên bản đồ lương thực thế giới.

Trong bối cảnh một số thị trường lớn như Philippines và Indonesia tạm dừng nhập khẩu, Thủ tướng đã ban hành Công điện 160 yêu cầu các giải pháp đồng bộ để bảo đảm sản xuất, xuất khẩu và điều tiết thị trường. Hội nghị lần này được tổ chức nhằm tháo gỡ khó khăn, mở rộng thị trường và tránh phụ thuộc vào một số đối tác truyền thống.

Đại diện hiệp hội và doanh nghiệp gạo lớn nêu vướng mắc về vốn, logistics và thủ tục xuất nhập khẩu, đề nghị Nhà nước hỗ trợ kịp thời để cân bằng lợi ích giữa Nhà nước, doanh nghiệp và người dân. Một số tham tán thương mại cũng cho biết, nhiều thị trường mới như Senegal, Bangladesh hay các nước châu Phi có nhu cầu cao, mở ra cơ hội đa dạng hóa xuất khẩu.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Thanh Nam cho biết, vụ hè thu sẽ cơ bản thu hoạch xong vào giữa tháng 9, còn vụ thu đông tập trung vào tháng 11-12. Bộ đặt mục tiêu không để xảy ra ùn tắc cục bộ, giữ cơ cấu lúa chất lượng cao và bảo đảm nguồn cung trong nước lẫn xuất khẩu.

Ông nhấn mạnh việc đẩy mạnh liên kết sản xuất, nhân rộng mô hình lúa chất lượng cao trong chương trình 1 triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp ở đồng bằng sông Cửu Long.

Hiện gạo Việt đã có mặt tại gần 100 quốc gia và vùng lãnh thổ. Theo Thứ trưởng, thị trường Australia đánh giá cao chất lượng gạo Việt, trong khi nhiều nước châu Phi cũng muốn nhập khẩu, cho thấy tiềm năng mở rộng ngoài những thị trường quen thuộc. “Quan trọng là sản xuất phải theo nhu cầu, giảm chi phí, tăng sức cạnh tranh, từ đó thị trường gạo Việt mới vững vàng trước biến động”, ông nói.

Tại hội nghị, các doanh nghiệp cho biết việc Philippines tạm ngừng nhập khẩu đã tạo áp lực lên giá và cung - cầu trong nước, song được dự báo chỉ là ngắn hạn. Philippines vốn ưa chuộng gạo Việt và thường tăng mạnh nhập khẩu vào cuối năm, nên nhu cầu vẫn còn lớn.

Trong thời gian chờ đợi, nhiều doanh nghiệp chuyển hướng sang thị trường châu Phi, đồng thời duy trì thu mua lúa hè thu để hỗ trợ nông dân.

Một số doanh nghiệp nhấn mạnh vai trò của dự trữ quốc gia, coi đây là giải pháp có thể kích giá lên gần như tức thì, giúp nông dân tiêu thụ lúa trong giai đoạn khó khăn. Hiện nhiều đơn vị đã lên kế hoạch nhập kho hàng trăm nghìn tấn gạo, đồng thời chuẩn bị phương án tạm trữ thêm nếu cần. Tuy nhiên, hàng tồn kho lớn đang gây áp lực, trong khi xuất khẩu chỉ được dự báo khởi sắc từ tháng 11.

Về dài hạn, các doanh nghiệp cho rằng cần mở rộng diện tích lúa chất lượng cao, tận dụng các hiệp định thương mại tự do để xây dựng thương hiệu và đa dạng hóa thị trường, giảm lệ thuộc vào một số đối tác truyền thống.

Tổng kết các ý kiến, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nêu, 8 tháng đầu năm 2025, Việt Nam đã xuất khẩu 6,3 triệu tấn gạo, tăng 2% so với cùng kỳ, đạt gần 80% kế hoạch năm. Gạo Việt không chỉ giữ vững ở các thị trường truyền thống mà còn mở rộng sang Trung Đông, châu Phi, Tây Á. Tuy nhiên, ông cảnh báo không được chủ quan, cần đa dạng hóa sản phẩm, nâng cao chất lượng và xây dựng thương hiệu gạo Việt.

Bộ trưởng đưa ra 5 nhóm giải pháp trọng tâm. Một là, các bộ ngành tiếp tục theo dõi, tham mưu giải pháp với thị trường Philippines, Indonesia và đẩy mạnh đàm phán thương mại gạo với các khu vực tiềm năng. Hai là, đề nghị Bộ Tài chính và Ngân hàng Nhà nước sớm hoàn thuế, cung cấp tín dụng, tăng dự trữ quốc gia.

Ba là, kiến nghị Chính phủ và Quốc hội xem xét cơ chế vốn ưu đãi, hỗ trợ logistics cho doanh nghiệp. Bốn là, hiệp hội ngành hàng tăng cường thông tin thị trường, vận động hội viên tuân thủ chính sách. Năm là, doanh nghiệp phải giữ chất lượng, nghiên cứu thị trường, quảng bá thương hiệu và đẩy mạnh tìm kiếm đối tác mới, nhất là ở châu Phi, Trung Đông, Nam Á.

“Chúng ta phải vừa củng cố thị trường truyền thống, vừa mở cửa thị trường mới để không chỉ có hàng giao ngay mà còn nâng vị thế hạt gạo Việt trên trường quốc tế”, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nhấn mạnh.