Hoàn thiện phân cấp, phân quyền trong quản lý đất đai

Phân quyền đi đôi với trách nhiệm, phát huy vai trò của người đứng đầu, tránh chồng chéo, bỏ sót hoặc khoảng trống pháp lý trong thực tiễn là tinh thần chính của Nghị định 151/2025/NĐ-CP.

Phân định rõ trách nhiệm, tránh khoảng trống pháp lý

Bà Đoàn Thị Thanh Mỹ, Phó Cục trưởng Cục Quản lý đất đai cho biết, ngày 1/7/2025, Nghị định số 151/2025/NĐ-CP chính thức có hiệu lực, đánh dấu bước tiến quan trọng trong việc phân cấp, phân quyền, phân định thẩm quyền trong lĩnh vực đất đai. Đây là công cụ pháp lý then chốt để vận hành hiệu quả mô hình chính quyền địa phương hai cấp, bảo đảm quản lý thống nhất nhưng vẫn phát huy tính chủ động, linh hoạt của địa phương.

Nghị định 151/2025/NĐ-CP đã cụ thể hóa trách nhiệm giữa UBND, Chủ tịch UBND và các cơ quan chuyên môn về quản lý đất đai ở cấp tỉnh, cấp xã. Những nội dung then chốt như thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư; giao đất, cho thuê đất; cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất; hay phê duyệt phương án sử dụng đất đều được phân định rành mạch.

Đáng chú ý, nghị định khẳng định nguyên tắc phân quyền đi đôi với trách nhiệm, phát huy vai trò của người đứng đầu, tránh chồng chéo, bỏ sót hoặc khoảng trống pháp lý trong thực tiễn.

Trên cơ sở nghị định này, nhiều thủ tục đất đai được cắt giảm, đơn giản hóa. Nhiều loại giấy tờ, biểu mẫu trung gian không còn bắt buộc; quy trình được tinh gọn, rút ngắn từ 20–50% thời gian thực hiện. Chẳng hạn, thủ tục giao đất, cho thuê đất, cho phép chuyển mục đích sử dụng đất giảm từ 20 ngày xuống còn 15 ngày; cấp Giấy chứng nhận lần đầu giảm từ 23 ngày xuống còn 20 ngày.

Đặc biệt, thủ tục giao đất ở có thu tiền sử dụng đất không thông qua đấu giá, không đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư thực hiện dự án có sử dụng đất đối với cá nhân là cán bộ, công chức, viên chức, sĩ quan tại ngũ, quân nhân chuyên nghiệp, công chức quốc phòng, công nhân và viên chức quốc phòng, sĩ quan, hạ sĩ quan, công nhân công an, người làm công tác cơ yếu và người làm công tác khác trong tổ chức cơ yếu hưởng lương từ ngân sách nhà nước mà chưa được giao đất ở, nhà ở; giáo viên, nhân viên y tế đang công tác tại các xã biên giới, hải đảo thuộc vùng có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn nhưng chưa có đất ở, nhà ở tại nơi công tác hoặc chưa được hưởng chính sách hỗ trợ về nhà ở theo quy định của pháp luật về nhà ở; cá nhân thường trú tại xã mà không có đất ở và chưa được Nhà nước giao đất ở hoặc chưa được hưởng chính sách hỗ trợ về nhà ở theo quy định của pháp luật về nhà ở; cá nhân thường trú tại thị trấn thuộc vùng có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn mà không có đất ở và chưa được Nhà nước giao đất ở giảm 50 ngày (từ 85 ngày còn 35 ngày)

Một nội dung quan trọng khác của Nghị định 151 là quy định về giải quyết các trường hợp chuyển tiếp khi thực hiện mô hình chính quyền hai cấp. Các dự án, hồ sơ, thủ tục đã triển khai trước ngày 1/7/2025 nhưng chưa hoàn tất đều có hướng xử lý rõ ràng, bảo đảm quá trình quản lý đất đai không bị gián đoạn.

Bảo đảm vận hành thông suốt

Theo bà Mỹ, để đảm bảo cho mô hình chính quyền địa phương hai cấp vận hành, Nghị định cũng quy định văn phòng đăng ký đất đai có chi nhánh đặt tại xã hoặc khu vực liên xã, phường và Tổ chức phát triển quỹ đất được thành lập chi nhánh khu vực; cho phép đơn vị sự nghiệp công lập thuộc UBND xã được thực hiện các nhiệm vụ của tổ chức phát triển quỹ đất.

Bên cạnh đó, quy định cơ chế lựa chọn nơi nộp hồ sơ của người đăng ký đất đai mà không phụ thuộc vào cơ quan giải quyết tại địa bàn cấp xã nơi có đất.

Ngoài ra, quy định về quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất cấp xã cho phép tiếp tục sử dụng quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất cấp huyện, kế hoạch sử dụng đất hàng năm cấp huyện đã được phê duyệt hoặc chỉ tiêu sử dụng đất trong phương án phân bổ và khoanh vùng đất đai của quy hoạch tỉnh để làm căn cứ thực hiện các nhiệm vụ quản lý Nhà nước cho đến khi hoàn thành việc lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất theo đơn vị hành chính mới. Đây là giải pháp thiết thực, giữ ổn định cho quá trình phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.

Để triển khai hiệu quả Nghị định 151, bà Mỹ cho biết, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã ban hành “Sổ tay quản lý đất đai khi thực hiện chính quyền hai cấp”. Sổ tay không chỉ thể hiện thẩm quyền, nhiệm vụ quy định tại Nghị định số 151, mà còn tổng hợp thẩm quyền của chính quyền cấp Trung ương, cấp tỉnh, cấp xã đã được quy định trong Luật Đất đai và các Nghị định quy định chi tiết thi hành Luật không phân cấp, phân quyền, phân định thẩm quyền trong Nghị định số 151.

Sổ tay đã hướng dẫn cụ thể 48 thủ tục hành chính về đất đai và 10 thủ tục nội bộ ở cấp Trung ương, cấp tỉnh, cấp xã giúp chính quyền các cấp nắm rõ quy định, thẩm quyền và quy trình thực hiện theo mô hình phân cấp, phân quyền, phân định thẩm quyền mới. Đồng thời, việc minh họa bằng sơ đồ cũng giúp người dân dễ tiếp cận, dễ thực hiện quyền và nghĩa vụ liên quan đến đất đai. 

Trường Giang