Liên tục phát hiện các loài mới

Thời gian gần đây, các nhà khoa học liên tục phát hiện các loài động vật mới tại các vùng miền trong cả nước. Các phát hiện này cho thấy đa dạng sinh học của Việt Nam, là cơ sở quan trọng để cơ quan quản lý, đơn vị, địa phương triển khai công tác bảo tồn.

Phát hiện loài hươu, cóc hiếm tại Cao Bằng

Tháng 1/2025, các nhà bảo tồn thuộc Tổ chức Bảo tồn Động thực vật quốc tế Fauna & Flora đã phát hiện loài hươu xạ quý hiếm ở huyện Trùng Khánh (tỉnh Cao Bằng). Kết quả này vừa được công bố trong tháng 3.

 Địa điểm ghi nhận hình ảnh hươu xạ nằm trên một vách núi đá, Khu bảo tồn loài và sinh cảnh vượn Cao Vít, thuộc địa bàn ba xã Phong Nặm, Ngọc Khê và Ngọc Côn.

Hươu xạ rừng là loài có nguy cơ tuyệt chủng, với số lượng cá thể còn lại ở Việt Nam rất ít. Theo ước tính đến năm 2023, Việt Nam còn khoảng 50 cá thể, phân bố chủ yếu ở Lạng Sơn, Cao Bằng, Bắc Kạn... Mặc dù số lượng còn rất thấp, loài này vẫn phải đối mặt với áp lực lớn từ việc săn bắt và đặt bẫy, cũng như sự phân mảnh môi trường sống.

Hươu xạ rừng (còn được gọi là hươu xạ lùn), có thể tiết ra một loại hương thơm tự nhiên quý giá - xạ hương. Đây là một loại hương liệu tự nhiên đắt đỏ, được sử dụng trong ngành mỹ phẩm, đồng thời cũng có giá trị dược liệu trong Đông y.

Tổ chức Bảo tồn Động thực vật quốc tế Fauna & Flora cho biết, sẽ tiến hành phân tích dữ liệu để ước tính quy mô quần thể hươu xạ ở Cao Bằng, đồng thời làm việc với cộng đồng địa phương tiến hành đặt hệ thống bẫy ảnh nhằm ghi lại dữ liệu về các loài khác, như gấu đen.

Cũng tại Cao Bằng, nhà khoa học Trung tâm Nhiệt đới Việt - Nga và cộng sự tìm thấy loài cá cóc có tên khoa học Tylototriton koliaensis, thuộc giống cá cóc (Tylototriton). 

Đây là loài cá cóc thứ 10 được phát hiện tại Việt Nam và loài thứ 42 trên thế giới.

Các nhà khoa học đặt tên cho loài mới là cá cóc Cao Bằng, khu vực ghi nhận loài mới này thuộc Vườn quốc gia (VQG) Phia Oắc - Phia Đén, tỉnh Cao Bằng. Phát hiện được công bố trên tạp chí khoa học quốc tế Alytes.

Theo thông tin thu thập được, cá cóc Cao Bằng có lưng màu đen, bụng màu xám đen, tứ chi màu đen; đầu ngón chi trước và ngón chi sau, một phần của lòng bàn các chi có màu cam sáng, sọc màu cam kéo dài dọc theo mép dưới của đuôi đến cuối đuôi. Chúng không có các vệt màu cam sáng trên tuyến mang tai hoặc nốt sần bên sườn.

Các nhà khoa học đã so sánh hình thái và giải phẫu (cấu trúc hàm răng và xương hộp sọ) kết hợp phân tích sinh học phân tử (so sánh, giải mã trình tự gene...) xác định cá cóc Cao Bằng khác biệt với các loài cá cóc đã biết tại Việt Nam cũng như trên thế giới.

Loài cá cóc Cao Bằng sinh sản từ tháng 4 đến tháng 7. Chúng xuất hiện ở các đoạn suối chảy chậm và các vũng nước sâu 30-50 cm. Vào mùa đông cá cóc Cao Bằng ẩn nấp dưới các tảng đá và hang hốc trong giai đoạn sống trên cạn.

Do tính chất dễ bị tổn thương đối với các loài cá cóc nói riêng cùng với sự ảnh hưởng của biến đổi khí hậu toàn cầu, các nhà khoa học đã đề nghị đưa loài cá cóc Cao Bằng vào Danh lục Đỏ thế giới, tình trạng bảo tồn ở mức nguy cấp.

Trên cơ sở những phát hiện ban đầu, nhóm nghiên cứu đề xuất tìm hiểu sâu hơn về đặc điểm sinh học sinh thái, làm rõ phạm vi phân bố loài cá cóc Cao Bằng trong khu vực và vùng phụ cận. Đồng thời có các biện pháp bảo tồn loài.

Ghi nhận nhiều động vật quý hiếm tại Thanh Hóa

Thông qua bẫy ảnh, Ban quản lý Khu bảo tồn Pù Luông (Thanh Hóa) đã phát hiện nhiều loại động vật quý hiếm. Đây là lần đầu tiên có hình ảnh cụ thể minh chứng xác thực thay vì chỉ ghi nhận bằng các dấu vết như trước đây như: mang hoẵng vó vàng, rùa đầu to, rùa núi viền. 

Riêng chương trình nghiên cứu bộ gà họ trĩ, trong số 20 loài phát hiện được trong Khu bảo tồn có tới 9 loài có tên trong Sách đỏ Việt Nam và Sách đỏ thế giới.

Khu bảo tồn thiên nhiên Pù Hu đang quản lý có hơn 900 loài động vật quý hiếm. Ban quản lý Khu bảo tồn đã điều tra, giám sát chuyên sâu, xác định điều kiện phân bố, đặc tính sinh học để bảo vệ loài, tránh nguy cơ tuyệt chủng. Đây là các dữ liệu quan trọng phục vụ cho công tác nghiên cứu, đánh giá các loài để xác định tình trạng quần thể, khu vực sinh cảnh phân bố của những loài động vật đặc hữu để bảo tồn loài.

Hai loài bọ xít mù 

Mới đây, nhóm nghiên cứu trường Đại học Duy Tân công bố phát hiện hai loài bọ xít tại Vườn quốc gia Tam Đảo (tỉnh Vĩnh Phúc) và Bạch Mã (Tp Huế).

Trong đó, loài Adelphocorisella tamdaoensis được ghi nhận tại Vườn Quốc gia Tam Đảo. Chúng có đặc điểm nhận dạng phần sau màu nâu nhạt. Còn loài Cheilocapsidea bachmaensis được tìm thấy ở Vườn Quốc gia Bạch Mã. Loài này chủ yếu màu nâu xanh.

Ngoài ra, các nhà khoa học cũng phát hiện thêm sáu loài khác thuộc bốn chi chưa từng được báo cáo ở Việt Nam trước đây, nâng tổng số chi của phân họ Mirinae tại Việt Nam lên 34, với tổng số 47 loài được ghi nhận.

Phát hiện hai loài mới này góp phần làm phong phú thêm danh mục côn trùng ở Việt Nam, đồng thời cung cấp dữ liệu quan trọng phục vụ nghiên cứu hệ thống học và bảo tồn đa dạng sinh học trong khu vực. 

Nhóm nghiên cứu cũng thông qua các kết quả nghiên cứu và phát hiện này kêu gọi các nghiên cứu sâu hơn về các loài côn trùng này. 

Bùi Thọ