Phát triển khoa học công nghệ: Bắt đầu từ những vấn đề nhỏ và thực tế

Hội nghị triển khai Nghị quyết số 57 của Bộ Chính trị về phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia trong ngành nông nghiệp và môi trường đã chính thức khép lại vào chiều 10/5.

Hội nghị không chỉ là nơi gặp gỡ, trao đổi, mà còn là diễn đàn thể hiện sự đồng thuận và cam kết hành động mạnh mẽ từ nhiều phía nhằm tạo ra "cú hích" cho ngành trong thời kỳ mới.

Dù diễn ra vào chiều Thứ bảy, thời điểm nhiều người đã kết thúc tuần làm việc tuy nhiên hội nghị vẫn thu hút đông đảo đại biểu tham dự đến phút cuối. “Tinh thần trách nhiệm, nhiệt huyết ấy một lần nữa cho thấy niềm tin lớn lao vào sự chuyển mình của ngành nông nghiệp và môi trường thông qua con đường khoa học công nghệ và chuyển đổi số,” Bộ trưởng Đỗ Đức Duy phát biểu.

Nghĩ về khoa học công nghệ “phải bắt đầu từ những vấn đề nhỏ và thực tế”

Phát biểu kết luận Hội nghị triển khai Nghị quyết số 57 của Bộ Chính trị về phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia trong ngành nông nghiệp và môi trường, Bộ trưởng Đỗ Đức Duy chia sẻ “nghĩ về khoa học công nghệ phải bắt đầu từ vấn đề nhỏ và thực tế”

Bộ trưởng Đỗ Đức Duy dẫn chứng  câu chuyện  thanh niên người Mông ở Mù Cang Chải, đã tự mình phát triển mô hình nuôi chim bồ câu lai tạo thành công. Anh đã tự nghiên cứu, lai tạo giống chim bồ câu ta năng suất thấp, nhưng khoẻ mạnh, với bồ câu Pháp cho năng suất cao nhưng yếu do không có sức đề kháng trước điều kiện khí hậu, thành một giống chim bồ câu có năng suất cao và khoẻ mạnh, một ví dụ điển hình cho sự thành công đi từ thực tiễn.

Tuy nhiên, dù người thanh niên đã có bước đi táo bạo và sáng tạo, nhưng thành công này vẫn chưa thể phát triển bền vững bởi thiếu sự hỗ trợ khoa học và công nghệ từ các cơ quan chức năng.

Theo Bộ trưởng Đỗ Đức Duy, nếu ngay từ đầu có sự hỗ trợ về yếu tố khoa học cơ bản, từ việc lựa chọn giống, chế độ dinh dưỡng, phòng trừ dịch bệnh, cho đến việc cải thiện sức khỏe của loài, giống… thì "công trình" này sẽ sớm thành công hơn, có sức bật và lan tỏa mạnh mẽ hơn trong việc nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm, tạo điều kiện cho các dự án khởi nghiệp phát triển bền vững.

Do đó, Bộ trưởng cho rằng, phát triển khoa học công nghệ không thể bỏ qua những vấn đề cơ bản, thiết thực đến đời sống sản xuất và kinh doanh. Chính từ những mô hình nhỏ, những vấn đề khoa học đơn giản, sẽ tạo ra những giải pháp hiệu quả cho các dự án khoa học có tính thực tiễn giúp phát triển KT-XH  bền vững hơn; từ đó phát triển, hình thành những sản phẩm công nghệ đỉnh cao hơn.

Từ nghị quyết đến hành động cụ thể

Bộ trưởng khẳng định, hội nghị đã hoàn thành đầy đủ nội dung đề ra, đồng thời đề xuất hệ thống giải pháp thiết thực nhằm thực hiện hiệu quả Nghị quyết 57. Nhiều ý tưởng, mô hình, sản phẩm khoa học công nghệ đã được giới thiệu, phản ánh rõ nỗ lực không ngừng nghỉ của các tổ chức, doanh nghiệp, chuyên gia, nhà khoa học và người nông dân trên cả nước.

Không chỉ trong sản xuất nông nghiệp, các lĩnh vực như lâm nghiệp, ngư nghiệp, phòng chống thiên tai, tài nguyên môi trường, khí hậu, thủy văn, viễn thám hay đo đạc bản đồ... đều đã có những bước tiến mạnh mẽ nhờ ứng dụng khoa học công nghệ. Hiện Việt Nam là quốc gia xuất khẩu nông, lâm, thủy sản lớn thứ hai Đông Nam Á và đứng thứ 15 thế giới.

Theo thống kê, khoa học công nghệ đóng góp trên 30% giá trị gia tăng trong sản xuất nông nghiệp, con số cho thấy rõ vai trò then chốt của đổi mới sáng tạo trong ngành.

Đặc biệt, nhiều doanh nghiệp tại hội nghị chia sẻ rằng họ không cần Nhà nước hỗ trợ tài chính cho nghiên cứu, mà cần chính sách thông thoáng và sự bảo trợ pháp lý để yên tâm đầu tư, đổi mới, thậm chí xuất khẩu công nghệ ra nước ngoài.

Vì vậy, Bộ trưởng khẳng định sẽ phối hợp với các bộ, ngành liên quan để rà soát, tháo gỡ những vướng mắc về cơ chế, đặc biệt trong sử dụng ngân sách cho nghiên cứu khoa học, đầu tư công, thương mại hóa sản phẩm và hợp tác công – tư trong lĩnh vực công nghệ.

Ngoài ra, Bộ cũng sẽ tập trung sửa đổi hệ thống quy chuẩn, tiêu chuẩn quốc gia trong ngành nông nghiệp và môi trường theo hướng hài hòa với thông lệ quốc tế. Đây là điều kiện tiên quyết để nông sản Việt Nam nâng cao chất lượng và tiếp cận được các thị trường khó tính.

Mở ra cơ hội lớn để kết nối hệ thống dữ liệu

Bộ trưởng Đỗ Đức Duy cho biết: chuyển đổi số không chỉ dừng lại ở việc số hóa thông tin, mà cần hướng đến xây dựng các nền tảng dữ liệu lớn, dữ liệu dùng chung, bản đồ số chuyên ngành và hệ thống dự báo, cảnh báo thông minh. Một ví dụ điển hình là việc kết nối dữ liệu viễn thám, thủy văn, khí hậu với dữ liệu sản xuất nông nghiệp nhằm phục vụ điều hành hiệu quả, giảm thiểu rủi ro.

Việc hợp nhất hai Bộ thành Bộ Nông nghiệp và Môi trường, mở ra cơ hội lớn để kết nối hệ thống dữ liệu giữa nông nghiệp và tài nguyên – môi trường, phục vụ quản lý và phát triển bền vững.

Cùng với đó, Bộ trưởng nhấn mạnh việc tổ chức lại hệ thống đơn vị sự nghiệp khoa học công nghệ theo hướng tinh gọn, tự chủ và hiệu quả thực chất. Việc đặt hàng nghiên cứu cần xuất phát từ thực tiễn sản xuất, từ nhu cầu của doanh nghiệp và người dân, tránh tình trạng “nghiên cứu để cất ngăn kéo”.

Bộ cũng khẳng định sẽ thúc đẩy cơ chế đấu thầu minh bạch trong nghiên cứu, phát triển các vườn ươm đổi mới sáng tạo và xây dựng quỹ phát triển khoa học công nghệ riêng cho ngành nông nghiệp và môi trường.

Tập trung đào tạo nhân lực, thu hút chuyên gia giỏi

Nguồn nhân lực chất lượng cao là yếu tố then chốt cho đổi mới sáng tạo. Bộ trưởng cho biết sẽ phối hợp với Bộ Giáo dục và Đào tạo cùng các trường đại học, Viện nghiên cứu xây dựng các chương trình đào tạo tiên tiến; đồng thời có cơ chế thu hút đội ngũ chuyên gia, trí thức trong và ngoài nước, đặc biệt từ khu vực tư nhân và doanh nghiệp.

Bộ trưởng Đỗ Đức Duy khẳng định: khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số không chỉ là động lực tăng trưởng mới, mà còn là nền tảng quan trọng để nông nghiệp và môi trường Việt Nam phát triển nhanh và bền vững.

Bộ cam kết nghiêm túc tiếp thu các ý kiến đóng góp để hoàn thiện thể chế, chính sách; tạo môi trường thuận lợi cho nghiên cứu, đổi mới và ứng dụng công nghệ. Từ đó, đưa nông nghiệp và môi trường Việt Nam bứt phá trong kỷ nguyên mới.

Thành công của hội nghị không chỉ nằm ở các tham luận, thỏa thuận hợp tác, mà còn ở sự đồng thuận về tầm nhìn chiến lược và cam kết hành động mạnh mẽ từ các bên liên quan. Bộ trưởng nhấn mạnh: khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số không thể thành công nếu chỉ là nhiệm vụ của cơ quan quản lý nhà nước, đây là trách nhiệm và cơ hội của toàn ngành, trong đó doanh nghiệp, hợp tác xã, hiệp hội, nhà khoa học và người dân đều đóng vai trò không thể thiếu.

“Chúng ta phải biến Nghị quyết thành hành động cụ thể. Chuyển đổi số và khoa học công nghệ không phải là xu hướng, mà là con đường tất yếu để nông nghiệp và môi trường Việt Nam phát triển nhanh, hiện đại và bền vững,” Bộ trưởng khẳng định.